Oleśnica (województwo świętokrzyskie)

Oleśnica
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Oleśnicy
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	staszowski
Gmina	Oleśnica
Prawa miejskie	1470–1869; 2019
Burmistrz	Piotr Strzelecki
Powierzchnia	10,06 km²
Populacja (2022); • liczba ludności; • gęstość	; 1742; 173 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 41
Kod pocztowy	28-220
Tablice rejestracyjne	TSZ
	Położenie na mapie Polski Oleśnica
	Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Oleśnica
	Położenie na mapie powiatu staszowskiego Oleśnica
	Położenie na mapie gminy Oleśnica Oleśnica
	50°27′00″N 21°03′00″E/50,450000 21,050000
TERC (TERYT)	2612034
SIMC	0257118
	Urząd miejskiul. Nadstawie 1; 28-220 Oleśnica
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Oleśnica – miasto w Polsce, w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Oleśnica^[4].

Prawa miejskie w latach 1470–1869 oraz ponownie od 1 stycznia 2019^[5]^[6].

Części miasta

Integralne części miasta Oleśnica^[7]^[8]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0257124	Budy	część miasta
0257130	Wrzos	część miasta
0257147	Zarzecze	część miasta
0257153	Zwierzyniec	część miasta

Historia

Oleśnica była osadą szlachecką. Początkowo była siedzibą rodu Oleśnickich. Pierwszym znanym właścicielem Oleśnicy był łowczy krakowski Zbigniew z Oleśnicy (Krzyżanowski) h. Dębno (ok. 1330-1358)^[9]. Z Oleśnicy pochodził biskup, uczestnik bitwy pod Grunwaldem, późniejszy kardynał Zbigniew Oleśnicki, wnuk Zbigniewa Krzyżanowskiego, syn Jana (Jaśka) i bratanek Dobiesława (Dobka). W późniejszym okresie Oleśnica była własnością Zborowskich i Lanckorońskich.

W roku 1406 występuje Piotr Kostka, sołtys oleśnicki, co oznacza, że wieś posiadała prawo niemieckie przynajmniej od końca XIV w. Jej ludność ocenia się na około 300 osób. W roku 1450 Jan z Oleśnicy nadał wszystkim swoim ponad 40 wsiom w ziemi sandomierskiej prawo niemieckie. W drugiej połowie XV w. Oleśnica należała do Andrzeja Oleśnickiego i obejmowała folwark dziedzica, łany kmiece i karczmę z rolami.

W XVI w. Oleśnica była niewielkim ośrodkiem rzemieślniczym. W 1520 karczmarzem był niejaki Marcin Chabuch. Wieś posiadała też hamernię. Lokacja miasta na prawie niemieckim na gruncie wsi miała miejsce w 1546 r., na prośbę Mikołaja Herbuta Odnowskiego na podstawie zezwolenia królewskiego. Akt nadawał miastu 2 jarmarki - na Niebowzięcie NMP i św. Urbana - targ w sobotę i 8 lat wolnizny. Miasto jednak rozwijało się powoli i było słabo zabudowane. W 1569 r. nowy właściciel Oleśnicy, Piotr Zborowski, wyznaczył miastu plac pod ratusz, browar i słodownię. Potwierdził też wcześniejsze nadanie 6 ról, 2 stawów, błonia oraz 3 przyłanków, z których jeden należał do łaźni a drugi do wójtostwa "ku używaniu, a nie przedaniu". W 1579 r. miasto zapłaciło czynsze od 2 łanów miejskich, 12 rzemieślników, 8 komorników oraz 2 garnców gorzałczanych. W 1591 r. w mieście stało 98 budynków, z tego 25 przy Rynku, co oznacza, że był otoczony zabudową podobnie jak dziś. Ludność liczyła około 600 osób^[10].

W czasie reformacji miasto było ośrodkiem kalwinizmu. Zbór kalwiński założył tu w 1563 r. Marcin Zborowski^[11]. W XVII w. Lanckorońscy starając się podźwignąć miejscowe rzemiosło zorganizowali cechy: kuśnierski, krawiecki oraz wspólny, który grupował rzemieślników z 10 różnych specjalności. W 1673 r. Oleśnica wraz z dworem liczyła zaledwie 184 mieszkańców.

Na początku XVIII w. w czasie III wojny północnej miasto zostało w znacznym stopniu zniszczone. Aby podnieść je z upadku właściciele wyjednali u króla Augusta II Mocnego przywilej na 12 jarmarków w roku. Liczba domów w Oleśnicy wzrosła do 130 w 1788 r. Jednakże rozbiory Polski i położenie w strefie przygranicznej, między zaborem rosyjskim i austriackim, spowodowało zastój gospodarczy i zahamowanie dalszego rozwoju. W 1827 r. Oleśnica miała 888 mieszkańców. Do tego czasu przybyło tu tylko 5 domów. W XIX wieku osada słynęła ze swoich mistrzów murarskich, cenionych i poszukiwanych w południowej części Królestwa Kongresowego. W 1869 r. Oleśnica utraciła prawa miejskie.

Po agresji niemieckiej na Polskę Oleśnica trafiła pod okupację niemiecką. W 1943 w wyniku akcji partyzanckiej na areszt w Oleśnicy zostali uwolnieni chłopi przetrzymywani tam m.in. za nieoddawanie kontyngentów. W 1996 w kościele w Oleśnicy odsłonięto tablicę poświęconą partyzantom Batalionów Chłopskich^[12].

W 1960 r. wieś miała 1965 mieszkańców. Do 1975 r. miejscowość znajdowała się w powiecie buskim, województwa kieleckiego. Po reformie administracyjnej W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie kieleckim.

Teraźniejszość

W pobliżu Oleśnicy powstała nowoczesna i jedna z największych aktualnie w Polsce cegielnia koncernu Wienerberger AG. Zakład zatrudniający około 60 pracowników może produkować do 230 mln pustaków porotherm rocznie^[13].

W Oleśnicy znajduje się szkoła podstawowa.

Konsultacje lokalne w sprawie nadania statusu miasta (2018)

Rada Gminy Oleśnica przyjęła 27 lipca 2018 uchwałę (w formie apelu) w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich. Apel ten zakłada pominięcie wszystkich obowiązujących w tym względzie procedur w celu „upamiętnienia bohaterskiej walki polskich powstańców, zadośćuczynienie dotychczas wyrządzonym krzywdom oraz uczczenia 100 rocznicy odzyskania przez państwo polskie niepodległości i 155 rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego”^[14]. Apel trafił do MSWiA, w związku z czym minister podjął decyzję o wszczęciu procedury odnośnie do nadania statusu miasta Oleśnicy, występując do Rady Gminy o przedstawienie opinii poprzedzonej przeprowadzeniem konsultacji z mieszkańcami^[15]. Stanowisko przekazano premierowi Mateuszowi Morawieckiemu^[16] a 13 września 2018 wydano odpowiednią uchwałę odnośnie do konsultacji społecznych^[17]. Konsultacje odbyły się w terminie od 28 września do 3 października 2018 a wyniki prezentują się następująco: a) gmina Oleśnica (frekwencja 41,14% = 1335 osób): za 79,40% (1060 osób), przeciw 13,86% (185 osób); wstrzymało się 6,74% (90 osób); b) miejscowość Oleśnica (frekwencja 40,09% = 617 osób): za 85,57% (528 osób), przeciw 10,05% (62 osób); wstrzymało się 4,38% (27 osób); gmina Oleśnica bez miejscowości Oleśnica (frekwencja 42,09% = 718 osób): za 74,09% (532 osób), przeciw 17,13% (123 osoby); wstrzymało się 8,78% (63 osoby)^[18]. W związku z powyższym Rada Gminy Oleśnica podjęła 4 października 2018 uchwałę wyrażającą pozytywną opinię w sprawie nadania liczącej 1853 mieszkańców Oleśnicy praw miejskich^[18]. 1 stycznia 2019 status miasta został przywrócony^[5].

Zabytki

Neogotycki kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP z połowy XIX wieku wybudowany na fundamentach gotyckiej świątyni z XV wieku. Rozbudowany pod koniec XIX wieku.
Figura z 1911 r.
Krzyż z 1912 r.

Ludzie związani z Oleśnicą‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Oleśnicą (województwo świętokrzyskie)‎.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2013, s. 844 [zarchiwizowane 2013-07-15] .
↑ Rejestr TERYT [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-10-18] .
↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-02-21].
↑ ^a ^b Dz.U. z 2018 r. poz. 2478 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2018 r. w sprawie nadania statusu miasta niektórym miejscowościom w województwie świętokrzyskim oraz ustalenia ich granic.
↑ 10 nowych miast w Polsce od 2019 roku.
↑ Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2015 r. poz. 1636).
↑ GUS. Rejestr TERYT.
↑ Zbigniew Krzyżanowski z Oleśnicy h. Dębno [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2019-11-24] .
↑ FeliksF. Kiryk FeliksF., Urbanizacja Małopolski. Województwo sandomierskie. XIII-XVI wiek., 1994, ISBN 83-901551-0-9 .
↑ Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Wydawnictwo ALLELUJA, Kraków 2007, ISBN 978-83-89660-74-9. Rozdział: „Wiek szesnasty w Oleśnicko-Zborowskich losach”, s. 95–104.
↑ Kolus 2011 ↓, s. 209.
↑ Marcin Sztandera, 230 mln cegieł rocznie w zakładzie koło Staszowa.
↑ Uchwała Nr 278/XLII/18 Rady Gminy Oleśnica z dnia 27 lipca 2018 roku przyjmująca „Apel Rady Gminy Opatowiec w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich”.
↑ Odpowiedź na interpelację nr 21420 w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich.
↑ Oleśnica będzie miastem? Chce odzyskać prawa miejskie zabrane przez cara.
↑ Uchwała nr 288/XLIII/18 Rady Gminy w Oleśnicy z dnia 7 września 2018 r. w sprawie przeprowadzenia z mieszkańcami Gminy Oleśnica konsultacji dotyczących nadania statusu miasta miejscowości Oleśnica.
↑ ^a ^b Uchwała Nr 295/XLIV/18 z dnia 4 października 2018 r. w sprawie wyrażenia opinii dotyczącej nadania statusu miasta miejscowości Oleśnica.

Bibliografia

Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, ElżbietaE. Bajkiewicz-Grabowska (red.), IwonaI. Swenson (red.), ZofiaZ. Aleksandrowicz, Warszawa: PWN, 1998, ISBN 83-01-12677-9, OCLC 830195866 .
Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965–1967
Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Wydawnictwo ALLELUJA, Kraków 2007, ISBN 978-83-89660-74-9. Rozdział: „Wiek szesnasty w Oleśnicko-Zborowskich losach”, s. 95–104.
Marian Kolus: Miejsca upamiętniające działalność Batalionów Chłopskich w latach 1940-1945 na terenie województwa świętokrzyskiego. Kielce: 2011. ISBN 978-83-88161-39-1.

Linki zewnętrzne

Oleśnica 2 (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 471 .

[gus2022-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2013, s. 844 [zarchiwizowane 2013-07-15] .

[3] Rejestr TERYT [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-10-18] .

[teryt1-4] Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-02-21].

[dziewietnascie-addendum-5] Dz.U. z 2018 r. poz. 2478 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2018 r. w sprawie nadania statusu miasta niektórym miejscowościom w województwie świętokrzyskim oraz ustalenia ich granic.

[decyzjamswia-6] 10 nowych miast w Polsce od 2019 roku.

[R2013-7] Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2015 r. poz. 1636).

[teryt-8] GUS. Rejestr TERYT.

[9] Zbigniew Krzyżanowski z Oleśnicy h. Dębno [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2019-11-24] .

[10] FeliksF. Kiryk FeliksF., Urbanizacja Małopolski. Województwo sandomierskie. XIII-XVI wiek., 1994, ISBN 83-901551-0-9 .

[11] Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Wydawnictwo ALLELUJA, Kraków 2007, ISBN 978-83-89660-74-9. Rozdział: „Wiek szesnasty w Oleśnicko-Zborowskich losach”, s. 95–104.

[CITEREFKolus2011209-12] Kolus 2011 ↓, s. 209.

[13] Marcin Sztandera, 230 mln cegieł rocznie w zakładzie koło Staszowa.

[olesnicaapel-14] Uchwała Nr 278/XLII/18 Rady Gminy Oleśnica z dnia 27 lipca 2018 roku przyjmująca „Apel Rady Gminy Opatowiec w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich”.

[odpfasttrack-15] Odpowiedź na interpelację nr 21420 w sprawie przywrócenia praw miejskich miejscowościom, które zostały ich pozbawione w wyniku represji carskich.

[olesnica-16] Oleśnica będzie miastem? Chce odzyskać prawa miejskie zabrane przez cara.

[17] Uchwała nr 288/XLIII/18 Rady Gminy w Oleśnicy z dnia 7 września 2018 r. w sprawie przeprowadzenia z mieszkańcami Gminy Oleśnica konsultacji dotyczących nadania statusu miasta miejscowości Oleśnica.

[olesnicapozytwnauchwala-18] Uchwała Nr 295/XLIV/18 z dnia 4 października 2018 r. w sprawie wyrażenia opinii dotyczącej nadania statusu miasta miejscowości Oleśnica.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Miasto	Oleśnica
Wsie	Borzymów Brody Brody Duże Bydłowa Kępie Pieczonogi Podlesie Strzelce Sufczyce Wojnów
Przysiółek	Wólka Oleśnicka
Części miasta	Budy Wrzos Zarzecze Zwierzyniec
Części wsi	Budy Czarny Koniec Francówka Gaj Górki Krupice Młyn Na Błoniu Na Górce Nowa Wieś Nowy Wojnów Pasterka Pod Górkami Pod Lasem Podetrzcie Podkępie Przedewsie Skład Stary Wojnów Za Rowem Za Rzeką Zadworze Zagumnie
Kolonia wsi	Wadówka
Przysiółki wsi	Brody Małe Olszynki

Miasta	Bogoria Oleśnica Osiek Połaniec Staszów Szydłów
Gminy miejsko-wiejskie	Bogoria Oleśnica Osiek Połaniec Staszów Szydłów
Gminy wiejskie	Łubnice Rytwiany

Przynależność wojewódzka	gubernia kielecka (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (PRL) (1945–48)
Miasta (1867–1948 →)	Busk(o) (do 1870 i od 1916) Chmielnik Kurozwęki (do 1870) Nowy Korczyn (do 1870, 1915–1919) Oleśnica (do 1870) Pacanów (do 1870) Pierzchnica (do 1870) Stopnica (do 1870, 1915–1919) Szydłów (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1948 →)	Busk(o) (1870–1948) Chmielnik (1867–1948) Drugnia (1867–1948) Gnojno (1867–1948) Grabki (1867–1948) Grotniki (1867–1948) Kurozwęki (1867–1948) Łubnice (Lubnica) (1867–1948) Maleszowa (1867–1948) Nowy Korczyn (1870–1916 i 1919–1954) Oględów (1867–1948) Oleśnica (1870–1948) Olganów (1867–1870) Pacanów (1867–1948) Pawłów (1867–1948) Pęczelice (1867–1948) Potok (1867–1948) Radzanów (1870–1948) Stopnica (1867–1915) Stopnica (1919–48) Sufczyce (1867–70) Szaniec (1867–1948) Szczytniki (1867–1948) Szydłów (1867–1948) Tuczępy (1867–1948) Wełecz (1867–70) Wojcza (1867–1948) Wolica (1915–1948) Zborów (1867–1948)